Sunday, November 30, 2008

Eski Çarşı I; Doğu Yaka, Güneyden Kuzeye

Eski Çarşı I; Doğu Yaka, Güneyden Kuzeye
Yazım Tarihi; 10 Ekim 2004 Cumartesi, Şirintepe-İzmit, Yayın Tarihi;
İstasyon Caddesi yani bizim Eski Çarşı dediğimiz yer Derince İstasyonu ve çevresindeki eklenti yapılarından başlamış. İstasyonun hemen kuzey tarafındaki sokak Kanarya Sokak. İstasyonun bahçesinden İstasyon Parkı’na geçiş sağlayan demir kapı var. Parkın manevra hatlarına koşut tarafında ise yürüme yolu.

İstasyon Caddesi ve yakın çevresini iki bölüm halinde anlatmaya çalışacağım. Zamanlar iç içe geçebilir. Odaklanma benim çocukluk zamanlarım. Yani 1965’ler. Ama daha gerilere ve sonraki zamanlara ve bugüne göndermeler olacak. Sokak ve cadde adları ilk zamanlardan 1965’lere kadar değişmiş olabilir. Ben günümüzdeki sokak adlarını referans adları olarak kullanacağım. Eskileri anımsayanlar ilk adları bana aktarabilirler. Anlatmaya istasyon tarafından başlayacağım. İlkin Doğu Yaka’yı güneyden kuzeye ele alacağım. Ardından Batı Yaka, güneyden kuzeye.

İstasyonun hemen kuzey-doğu köşesinde harika park. Derincelilere soluk aldıran, vakit geçirenleri rüyalar ülkesine götüren güzellikte. Gizem dolu. Fıstık çamları. Belleğimden çıkmayan. Taş atarak fıstık düşürdüğümüz ağaçlar. Süs ağaçları, orta yerdeki havuz. Labirent benzeri ara yürüme yolları.

En güney uçta tek katlı Sırrı Büyükaslan’ın İstasyon Kıraathanesi. Limanda, Travers Fabrikası ve TCCD manevra hatlarında çalışanların doldurduğu kahvehane. Önünde küçük bir bahçesi var. Ağaç sandalyelerin atıldığı, sohbetlerin yapıldığı ve çeşitli oyunların oynandığı masalar. Kıraathane. Arapça. Okuma Evi demek. Ama sadece oyun oynanan, erkeklerin kümeleştiği değişmez sosyal yerler.

Kahvenin hemen üst tarafında “Tatarlar”dan Talat Çorabay’ın bakkal dükkanı vardı. Yapı iki katlıydı. Yanındaki yapı da iki katlıydı. Şefik Erbay’a ait. Oğlu Kubilay sonraki yıllarda üst katta Muhasebe Bürosu açmıştı. Onun yanında tek katlı bir yer vardı. Lokanta oldu. Birahane. Çok sonraları ise rağbet gören, pek tutulan birahane. Daha sonraları da yanmıştı sanırım. Burada Hüseyin Bilgili’nin ayakkabıcı dükkanı ile “Dondurmacı” Şevki’in amcanın dükkanı. Köşedeki dükkan da Hayrettin Sütmen’nın Lokantasıymış. Ardından buraya “Terzi Mehmet” Emin Konfeksiyon Dükkanı açmıştı. Sonraki yıllarda ev yıkılmış yerine apartman yapılmıştı. Bu yapı da depremde yıkıldı sanırım. Ara sokağın şimdiki adı Rızabey Sokağı. Bu sokak çıkmaz sokaktı ilk zamanlar. İstasyon Parkı’na geçiş yoktu. Sokağın en ucunda bahçeli Tatar Evleri vardı. Sokağın içinde kuzey köşedeki kahvehane “Tatarlar”dan Hamdi Toplu’nunmuş.

Rızabey Sokağı’nın kuzey köşesinde Mehmet Meriçli’nin ayakkabıcı dükkanı. Dükkanın zemini mazot ya da yanık yağa emdirilmiş. Çamur tutmayan. Bizim için pahalı bir dükkandı. Biz “Tatarlar”dan. “Ayakkabıcı Enver” & Hudusi” Çolpan’lardan alışveriş yapardık. Çok sonraları dükkanın yerine çok katlı apartman dikilmişti. Dükkanı Mehmet Meriçli’nin büyük oğlu Necdet Meriçli işletiyordu sanırım. Bitişiğinde küçük bir dükkan olmalıydı. Bu “Berber Mehmet” Aygün’ne aitmiş. Onun yan tarafında Nihat Kuş ile Ahmet Kasımay’ın yan yana tuhafiye dükkanları. “Tatarlar”dan Beytullah Çolpan’nın Bakkal ve Tuhafiye Dükkanı. Bir sonraki çıkmaz sokağın köşesindeki dükkan da Haydar Karakoç’un Tuhafiye ve Zücaciye Dükkanı’ydı. Bu dükkan ilk zamanlar Meyhane’ymiş. Kim çalıştırmaktaydı öğrenemedim. Sokak, bahçe çitlerinin gerisinden yapılmış tek katlı “Tatar Evleri”nden ibaretti. Hasan Yüksel Sokak olmuş şimdi burası. Zübeyde hanım Kültür Sitesi’nin önünü açmak için arsalar istimlak edilmiş. Sokağın kuzey köşesinde, Derincelilere uzun süre hizmet eden Astsubay emeklisi Ali Osman Kaplan, beyaz eşya dükkanı açmıştı. AEG Bayii. Ondan önce bu köşede ne dükkanı vardı acaba?

“Elektrikçi Ali”nin dükkanının bitişiğinde “Ayakkabıcı Enver & Hudusi” Çolpan’ın dükkanı vardı. Dükkanda ilk zamanlar babaları Camcılık ve Zahirecilik yapıyormuş. Dükkanın adı neydi acaba! Yanında yıllarca değişmeyecek “Tatarlar”dan Sadık Çolpan’ın Pastanesi. Oğlu Embiya Çolpan yıllarca direnmişti baba mesleğini sürdürmek için. Sonra da kapanmıştı. Şimdi Hüseyin Turan’ın Uğur Köfte & Kokoreç dükkanı var. Kırtasiye Dükkanı. Bitişiğinde ve köşedeki dükkan ilginçti. Ön tarafında beton direkler vardı. Tam köşedeydi. Vitrini sokak içine ve caddeye bakardı. Kapısı cadde ve sokağın kesiştiği yöne açılırdı. Burası İstasyon Camisi imamı “Osman Hoca kırtasiye dükkanı açılıncaya dek, kim tarafından çalıştırılmıştı acaba? Dükkanı oğlu Raif çalıştırdı yıllarca. Dükkanın sokak tarafında bir Berber Dükkanı ve onun bitişiğinde de bir Çay Ocağı vardı sanırım. Ama kimler işletiyordu acaba! Dükkanların adları neydi!

Çıkmaz sokağın adı Şemsettin Sema Sakak. Kuzey köşede sokak tarafında beton direkleri olan uzunlamasına bir dükkan vardı. Lokanta oldu. Kahveye döndü. Dip köşesinde de bir Berber vardı. “Berber Edip”in dükkanı. Sonraki dükkan “Tatar Hanis” Günaydın’ın oğlu Yüksel Günaydın’ın Elektrikçi Dükkanı. Ama önceleri ne vardı ve kim çalıştırıyordu ki! Bitişiği “Yüncü Teyze”nin dükkanı. Trikotajcı. Giysi satan bir dükkan. Süleyman Özcan’ın annesi olmalıydı. Yaşlı amcanın adı neydi ki? Mehmet Özcan! Ya “Yüncü Teyze”nin? “Lazlar”dan “Gazeteci Muzaffer” Sandalcı’nın ilk bakkal dükkanı. Sonra Saatçi ve Beyaz Eşya satan dükkanı. Yıllarca kalmıştı dükkanında. Ta ki Güney Derince ve Kuzey Derince oluşuncaya dek. “Tatarlar”dan Cevdet Dağlar’ın Kasap Dükkanı. Köşedeki dükkan. Oğulları hala sürdürüyorlar mesleği. Bu kez Batı Kıyı’da. Vaktiyle “Terzi Vecdi” ve “Gazcı Rahim”in dükkanlarının bulduğu köşeye yaptıkları apartmanın alt katında dükkanları.

Ara sokağın şimdiki adı Fırın Sokak. Bu yol hem Derince Minibüs ve Otobüs Durağı’na doğru kıvrılır hem de Turgutreis İlkoulu’na giden Gonca Sokak’a bağlanır. Kuzey köşesindeki dükkan Derince’nin ilk çerezcisiydi. Çankırılı olmalıydı. Dükkanı işleten kimdi? Yapı iki katlıydı. İlk zamanlar burada “Tatarlar”dan İrfan Toplu’nun Tekel Bayii varmış. Bir üstündeki yer de, sonraki yıllarda “Manav Dükkanı” olacak olan Ömer Amca’nın Gazoz İmalathanesi vardı. Ne gazozlarıydı adı? Oğlunu anımsarım. İki oğlu olmalıydı. Kadir ve Veysel. Şimdi Akbank yapısı olan yerde İsmail Amca’nın Rize Palas Oteli varmış. Yanındaki dükkan kesinlikle “Foto Osman” Sivri’nin Fotoğraf Atölyesi’ydi. Bitişiğinde ise Hacet Yılmaz’ın İpragaz Bayii. Bitişiğindeki Bakkal Dükkanı’nı ise, “Lazlar”dan Ali Küçük işletiyormuş. Sokağın köşesindeki dükkan ise anımsadığım, bir Şekerleme ve Tatlıcı Dükkanı’ydı. Ondan önceleri ise yıllarca Meyhane olarak işletilmiş. Sokağın adı ise Şehit Hasbi Sokak.

Kuzey köşedeki dükkan “Tatar Sabahattin”in terzi dükkanıydı. “Terzi Vecdi” onunla kavgalıydı. Bitişiği Kahvehane’ydi. Tek katlı bir salon. “Tatar Zihni”in. Yanında Karakaş’ların Ekmek Fırını. Karakaşlar’dan hangisinindi fırın? Fırının yerinde ilk zamanlar Jandarma varmış. Fırından sonra bir Berber Dükkanı vardı. İşleten Turan Sokak’ta otururdu. Kars asıllıydı. Ama onun ustası kimdi ki! Berberin yanında filan olmalı gazete dağıtıcısı “Gazeteci Burhan” Gazete Bayii açmıştı yıllar sonra. Sonraki dükkan Kastomonulu birisinindi sanırım. Bizim Aile Şekercimiz’di adeta. “Şekerci Bayram”ın Şekerleme ve Tatlıcı Dükkanı. Bayramlarda zevkle gidebildiğimiz. Kavanozlarından gözlerimizi alamadığımız efsunlu mekan.

Son dükkanın yönü D-100’e bakardı ama düzey olarak Geçit’in merdivenlerine eşitti. Kapısı sokak tarafındaydı. Bir tür lokaldi. Gümrük memurları ve benzeri kişiler oluştururdu müşterilerini. Kahve Hayrullah Efendi’ye aitmiş. Çocuklarının adı Cengiz, Oktay ve Salim. Sonra yerine katlı bir bina yapıldı. Alt katında mobilyacı filan açıldı. Ama ondan önce üst katı lokal olmuştu. Asfalt tarafından geçilen ahşap bir köprüsü vardı.

1960’larda filan olmalı. Ankara Asfaltı’nın kuzey tarafından Eski Çarşı’ya gelenlerin uğrayacakları kazaların sayısı artınca yolda protestolar geçit yapım kararına götürdü. Alt Geçit özgün biçimiyle yapıldı. Girişlerinde betondan güneşlik benzeri korunakları. Yol düzeyinde girişlere olası düşmeleri engellemek için altıgen süslemeli demir korunakları. Zamanla demir korunaklar gençlerin oturup piyasa yaptıkları yer olmuştu. Yıllar içinde bu güneşlik ve demir korunaklara dalacak çılgınlıkta ve fecaatte kazalar yaşanacaktı.

Geçit’ten Dolmuş Durağı’na doğru gidişte Lokal’den sonra bir ev vardı. Bahçesi ağaçlık. Lokalle bu ev üzerine şimdiki çok katlı apartman yükseldi. Alt katlarına Sancak Kardeşler’e ait gazete bayisi, lokanta ve otel yapılacaktı. Sonraki yıllarda ise İş Bankası Derince Şubesi bu apartmanın altına açılmıştı. Daha ötede bir bahçe vardı. Çok sonraları bu bahçeye direkleri yüksek vinçler ve bazı araçlar park eder olmuştu. Uzun yıllar makine parkı gibi kullanıldı alan.

Ancak buradaki Otobüs Yazıhanesi’ni atlamamak gerek. Trenlerde pişmaniye ve ekmek içi bir şeyler satan bir amca vardı. Sonraki yıllarda burada bir otobüs yazıhanesi açmıştı. Bayram Yeri olurdu burası. Önemli bir buluşma yeri yani.

Dolmuş Durağı’nın batı köşesi olan son noktada “Lazlar”dan Hüseyin Mete amcanın oteli vardı. “Ferah Palas Oteli”. Hüseyin Mete amcanın büyük oğlu İbrahim ile arkadaştık. İbrahim Mete elektrik işleri yapardı. İkiz kız kardeşi ve bir erkek kardeşi vardı. Alt katındaki iki dükkandan birisi yıllarca, “Otobüs Yazıhanesi“ olarak çalıştırılmıştı. Pişmaniye filan satılıyordu. Sokağa doğru dönüldüğünde, burada yer alan iki dükkandan ilkinin Kahvehane ve Lokanta olduğunu ve bitişiğindeki dükkanın sürekli olarak Marangozhane olarak işletildiğini anımsıyorum. Dükkanları kim işletiyordu ve binanın sahibi kimdi bilmiyorum.

Bir varmış bir yokmuş. Geçmişi yaşayanlar aramızdan bir bir ayrıldı. Anılarını da yanlarına alarak. Geçmişin kaydını düşmeye çabalıyorum. Hata ve yanlışlarımın olduğunun ayrımındayım. Masalımda eksik kalan yerleri doldurmak ve bilmediklerimi benimle paylaşmak isteyenler varsa lütfen bana bir biçimde ulaşsınlar. Derinceliler kendilerine minnettar kalacaktır.

© Copyright Hakkı Erkan Kiraz’a Aittir. Tüm Hakları Saklıdır. Bu yazı ancak kaleme alanın önceden yazılı izni alınarak tekrar yayınlanabilir ya da dağıtılabilir. © Copyrighted to Erkan Kiraz. All Rights Reserved. This study may be re-copied or re-distributed only with prior consent of its Author. Written & Edited By Erkan Kiraz erkankiraz@yahoo.com on various dates.

Access Info; Erkan KIRAZ; Work Address; Import & Export Expert, Toyota Otomotiv Türkiye A.S. P.K.161, Adapazari, Nehirkent 54000, Turkey. Tel: +90-264-295 10 82 Direct, Fax: +90-264-295 00 82,
erkan.kiraz@toyotatr.com Home Address; Kentsa Sitesi. A15, D: 1, Alikahya-Izmit, Turkey. Home Tel; +90-262- 319 41 00, GSM; +90-532-613 31 02, E-Mails; erkankiraz@yahoo.com, erkankiraz-41@hotmail.com, URLs; http://www.mtuncel.com, http://www.gezinotlari.net, http://erkankiraz.blogspot.com, http://erkankiraz.multiply.com/, http://www.panoramio.com/user/2404315.