Sonsuz bir merak duygusuyla yazılmış bir kent tarihi
*********************************************
Yüce Bey’in Kocaeli Tarih ve Rehberi – History of Kocaeli & Guidebook By Rifat Yuce (*)
Yüce Bey’in Kocaeli Tarih ve Rehberi – History of Kocaeli & Guidebook By Rifat Yuce (*)
*********************************************
Belleksiz toplumlar bugünü yorumlayabilir mi? Sanmam. Bugünü yorumlamak için bir referans noktası tarih. Geçmişin peşinde koşarken yaşadığı yerleri daha çok sevmeyi öğreniyor insan. Yaşadığı yerleri sevdikçe tarihini daha çok merak ediyor. Belki bir çıpa arayışı bu. Bugünün referansını yitirmiş toplumlarına çıpa gerektiği ise kesin.
Varlığından haberdar olduğum Kocaeli Tarih ve Rehberi’ni öncelikle sahaflarda ve İzmit kent kitaplıklarında aradım. Sonunda babamdan kalan kitapları düzenlerken içlerinde, yani burnumun dibinde, bin dokuz yüz kırklardan kalma baskısını buldum. Okudukça da, yeni baskısının yapılması gerektiğini düşündüm.
Kocaeli Tarih ve Rehberi adından da anlaşılacağı gibi Kocaeli’nin ve o zamanlar aynı il sınırları içinde olan Sakarya ve Geyve’nin ilkçağdan başlayarak tarihini ele alır. Bunun ardından yazarın bizzat tanık olduğu Kurtuluş Savaşı dönemini ve Cumhuriyet’in ilk yıllarını ayrıntılarıyla inceler. İlk baskısı 1945’te yapılan bu kitap Kocaeli ve çevresinin en eski ve kapsamlı tarih derlemelerinden biridir. Uzun araştırmalara ve birinci elden anılara dayanan kitabın genişletilmiş ikinci baskısı ancak altmış üç yıl aradan sonra, araştırmacı Atilla Oral’ın yoğun gayretleriyle yapılabildi.
Kocaeli Tarih ve Rehberi adlı hacimli kitabın yazarı Rıfat Yüce, nam-ı diğer Yüce Bey, İzmit’in Kurtuluş Savaşı dönemindeki ileri gelenlerinden, çevresini de aydınlatmayı görev bilen aydınlarındandır. Türk Yolu Gazetesi’nin sahibi ve köşe yazarı, İstanbul’un işgal yıllarında İngilizler tarafından Malta’ya sürgüne gönderilenlerden, halkın içinden çıkmış, zekâsı ve çalışkanlığıyla sivrilmiş biridir. Köy çocuklarının eğitilmesine, yatılı okullara (Köy Enstitüleri’ne) yerleştirilmesine ön ayak olmakla yetinmeyip, doğup büyüdüğü yöreye daha cumhuriyetin ilk yıllarında (1929’da) bir ilkokul kazandırmıştır. (Rıfat Yüce’nin adını taşıyan bu ilkokul sanırım köy ilkokullarının en eskilerinden biridir.).
Rıfat Yüce, Türk Yolu Gazetesi’nde yazdıklarının geniş bir özeti sayılabilecek kitabının on sekiz yıllık bir çalışmanın ürünü olduğunu söyler önsözünde. Kocaeli Tarihi’ni ele aldıktan sonra “Osmanlıların son zamanlarında Kocaeli’de olup bitenlerden bilhassa içinde bulunduklarımı ve yakinen bildiklerimi ve Cumhuriyet devrine geçerken, Milli Mücadele’de halkın kurtuluşu yolunda nasıl çalıştıklarını izah” ettiğini belirtir.
Birinci bölümde İzmit ve çevresinin Bitinya Krallığı’ndan başlayarak, sırasıyla Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerindeki tarihine değinir. Bunu oldukça geniş bir bölüm halinde Milli Mücadele yılları izler. İzmit’in tarihinden sonra coğrafyası, tarım ve ekonomisi ele alınır. Rıfat Yüce bir gazeteci olarak yakından bildiği yöreyi yazmakla kalmaz, buna sonsuz bir merak duygusuyla ve amatör bir tarihçi ruhuyla araştırmalar yaparak öğrendiklerini de katar.
İkinci baskıyı hazırlayan Atilla Oral bu çalışmanın ön hazırlığını Kocaeli Gazetesi, Pazar Eki’ndeki yazılarıyla yaptı. Birinci baskıyı Rıfat Yüce’nin çıkardığı Türk Yolu Gazetesi arşivinden derlediği yazılarla genişletip bütünleştirerek ikinci baskıyı hazırladı. Nitekim Atilla Oral’ın ikinci baskıya eklediği bölüm Türk Yolu Arşivi'nde Kocaeli Tarihi adını taşır. Yine Rıfat Yüce’nin kaleminden çıkmış bu yazılar, bugün giderek zihinlerde silikleşmeye başlayan yakın tarihimize birinci elden tanıklıklardır. Bu yüzden Atilla Oral’ın Kocaeli Gazetesi, Pazar Eki’ndeki yazılarını elimden geldiğince yakından takip etmiştim. Onları okurken içimde bu kitabın yeniden basılabileceği umudu doğmuştu. Ayrıca uzun yıllar yayımlanan Türk Yolu gibi bir gazetenin arşivinin nerede ve kimler tarafından korunabildiğini de merak etmiştim. Öğrendim ki Milli Kütüphane’dekinden başka bir arşiv bulunamamış. Yazık.
Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam adlı kitabında Rıfat Yüce’ye ve sözü geçen kitabına değinir ve Yüce’nin bir sözünü alıntılar: “Milli Mücadele döneminde Geyve Boğazı’nın geçilmezliğini, Rıfat Yüce güzel bir cümleyle ifade etmiştir: “Geyve Boğazı’ndan zorla geçen bir şey varsa, o da Sakarya Nehri’nin bulanık sularıdır” (Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam, c. I, III. baskı, İstanbul 1973, s. 155. Kocaeli Tarih. s. 97.) Bu söz Milli Mücadele kahramanlarından biri olan Rıfat Yüce ve arkadaşlarının Kurtuluş Savaşı’na bakışını en iyi yansıtan sözlerden biri kanımca. Geyve Boğazı, Ankara’ya giden yolun kilitli kapısıdır. Düşman o zaman o kapıdan geçememiştir. Bunun nasıl ve hangi bilinçle olabildiğini bu kitaptan okumak mümkün.
Bu geniş kapsamlı belgesel çalışmanın, Kocaeli ve Sakarya tarihi, coğrafyası, ekonomisi ve folkloru araştırmaları açısından bulunmaz bir pınar olduğuna inanıyorum.
(*) Kocaeli Tarih ve Rehberi, Rıfat Yüce; Hazırlayan: Atilla Oral, Demkar Yayınevi, 593 sayfa.
© Copyright Hakkı Şefika Görgülü Kamcez’e Aittir. Tüm Hakları saklıdır.Bu yazı ancak kaleme alanın izni alınarak tekrar yayınlanabilir ya da dağıtılabilir.
© Copyrighted to Sefika Gorgulu Kamcez. All Rights Reserved.
This study may be re-copied or re-distributed only with prior consent of its Author.
Posts
